Ngược dòng lịch sử, thuyết "36 mưu kế và thuật xử thế” xuất hiện vào năm nào, trong tác phẩm nào vẫn còn là vấn đề tồn nghi. Có thể là từ viên tướng nước Tổng thời Nam Triều là Đàn Đạo Tế (?-436), “Nam | Tề thư - Vương Kính Tắc truyện” có viết: “Trong ba mươi sáu kế của

Đàn Công, tẩu vị thượng sách, cha con ông nên chạy đi thôi”, có nghĩa là thế cục thất bại đã định rồi, không thể cứu vãn nổi, duy nhất chỉ có rút lui mới là thượng sách. Người đời sau tiếp tục vận dụng cách nói này, trong “Lãnh trai dạ thoại” của Huệ Hồng nhà Tống có viết: “Tam thập lục kế, tẩu vị thượng kế” (Trong 36 kế thì cao chạy xa bay là thượng sách). Cuối nhà Minh đầu nhà Thanh đã có rất nhiều người sử dụng cách nói này. Thế là, đã có người sưu tầm lại thành sách và biên soạn thành “36 mưu kế và thuật xử thế”, tuy nhiên, tác giả của nó là ai và được viết vào lúc nào thì vẫn chưa có lời giải đáp.